بهترین اسباب بازی برای کودکان استثنایی

بازی کردن فعالیتی سرگرم کننده و فرح بخش برای کودکان است. مطابق با نظر پیاژه روانشناس معروف، بازی در رشد شناختی کودکان تأثیر دارد؛ آ‌ن‌ها را در درک واقعیت‌های پیرامون کمک می‌کند و مهارت‌های ارتباطی را تقویت می‌کند. اما یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بازی، متناسب بودن آن با نیازها و توانایی‌های کودکان است. با این حساب، ، انتخاب بهترین اسباب بازی برای کودکان استثنایی، که در ارتباط کلامی، جسمی و ذهنی توانایی‌های محدودی دارند، اهمیت خیلی زیادی دارد.

کودکان استثنائی افرادی با ویژگی‌ها و توانائی‌های متفاوت نسبت به دیگران هستند. کم‌توانی یا ناتوانی در این کودکان در بعد جسمی شامل محدودیت دامنه‌ حرکتی و فعالیت‌های فیزیکی است. طوری که برخی از آن‌ها برای انجام کارهای روزمره مانند غذا خوردن، راه رفتن، دستشویی رفتن و استحمام نیاز به کمک والدین یا مربی دارند.

اما محدودیت کودکان استثنائی فقط در بعد جسمی و فیزیکی نیست، برخی از آن‌ها به لحاظ عملکرد ذهنی هم با مشکل مواجه هستند. توانایی حل مسئله در آن‌ها ضعیف است و نمی‌توانند به آسانی ارتباط منطقی بین مسائل پیدا کنند و به همین جهت در فرایند مراحل بازی با مشکل مواجه می‌شوند.

هدف خرید بهترین اسباب بازی برای کودکان استثنائی

بازی با اسباب بازی در کودکان استثنائی که در آموزش با مشکل مواجه هستند اهمیت خیلی زیادی دارد. تفاوت در قابلیت‌های جسمی و روانی سبب می‌شود  آموزش‌ها در کودکان استثنائی سخت‌تر بوده و نیاز به روش‌های متفاوت و جدیدتری داشته باشد. بنابراین آموزش از طریق بازی کردن با اسباب بازی های مناسب میتواند یک روش بسیار کارآمد برای کودکان استثنائی باشد.

خرید بهترین اسباب بازی برای کودکان استثنایی و آموزش بازی با آن ها میتواند دقت و تمرکز کودک را بالا ببرد و مبتنی بر پرورش خلاقیت او باشد. رفتارهایی که حین بازی کردن و در طی مراحل آن از کودک سر می‌زند باید برای دنبال کردن یک هدف باشد و تعبیر منطقی داشته باشد.

طبقه‌بندی کودکان استثنائی

قابلیت سازگاری و تطابق با محیط در کودکان استثنائی با کودکان معمولی متفاوت است. روانشناسان آن‌ها را بر اساس نوع تفاوتشان با سایرین به سه گروه طبقه‌بندی کرده‌اند:

1. کودکانی که مطابق با هنجارهای جامعه از لحاظ ضریب هوشی و فعالیت‌های ذهنی متفاوت از بقیه هستند. عقب مانده‌‌های ذهنی و تیزهوشی، اختلال یادگیری LD ، اختلال نقص توجه و بیش فعالی ADHD  در زمره‌ این گروه قرار دارند.
2. کودکانی که به دلیل ضایعات مغزی دچار اختلالات عملی هستند و در بروز واکنش‌ها و پاسخ‌ها با مشکل مواجه می‌شوند. در طبقه‌بندی کودکان استثنایی به این گروه کودکان ناسازگار گفته می‌شود و شامل کودکان فلج مغزی CP می‌شود.
3. داشتن نقص حسی و حرکتی سبب محدود کردن دامنه‌ فعالیت‌های جسمی می‌شود. این گروه شامل نابینایان و کم‌بینایان، ناشنوایان و کم شنوایان،  افراد مبتلا به اختلالات زبان و کنترل اسفنکترها می‌شود.  

تفاوت کودکان استثنائی و عادی در بازی کردن چیست؟

تفاوت در توانمندی‌ها و درک از محیط سبب ایجاد تفاوت‌هایی در عملکرد و بازدهی کودکان استثنائی نسبت به کودکان عادی می‌شود. این تفاوت‌ها شامل موارد زیر است:

کودکان استثنائی درگیر شناخت و آزمایش چیزهای جدید نمی‌شوند در واقع کنجکاوی نقش کمرنگی در واکنش‌های آن‌ها به محیط دارد. آ‌ن‌ها معمولاً به دلیل عدم تمایل به درگیر شدن در موارد ناشناخته یک روند تکراری و تقلیدی را ترجیح می‌دهند.

 بنابراین مربی باید اقدامی انجام دهد که کودک در جریان بازی با اسباب بازی مناسب کودکان استثنایی، فعال شود. یک راهکار مؤثر پرسش از کودک در مراحل مختلف بازی است. با این کار تلاش برای پاسخ دادن آن‌ها را از  حالت منفعل بودن به فعالیت وادار می‌کند.

توالی مراحل در ذهن این کودکان تعریف نشده است و فعالیت‌های کوتاه مدت دارند. به همین دلیل معمولاً بازی را نیمه کاره رها می‌کنند و تا آخر ادامه نمی‌دهند.

کودکان استثنائی که در فرایند رشد ذهنی مشکل دارند در بازی به دنبال لمس اشیا هستند و نمی‌توانند ارتباط منطقی بین اشیا را متوجه شوند. مثلاً اگر وسایل اسباب بازی بازی آشپزخانه مانند فنجان و قوری و سینی و ابزار آلات اسباب بازی را کنار آن‌ها قرار دهید، نمی‌توانند فنجان و قوری را از بقیه وسایل جدا کنند و داخل سینی قرار دهند. بلکه فقط تمام وسایل را بدون هدف لمس می‌کنند یا جابه‌جا می‌کنند.

کودکان استثنائی قادر به استفاده از تمام حواس نیستند، مثلاً برخی دربینایی، برخی در شنوایی یا میزان بهره‌ هوشی یا توان حرکتی محدود هستند. به همین دلیل قوه‌ تحلیل و تخیل آن‌ها با دیگران متفاوت است و ممکن است فعالیت‌های هنری یا ذهنی برایشان خسته کننده باشد.

توانائی برقراری ارتباط با همبازی‌ها و دوستان در کودکان استثنائی سخت‌تر از کودکان عادی است. آ‌ن‌ها مهارت‌های برقراری ارتباط و تعامل کمی دارند و نمی‌توانند منظورشان را به راحتی به دیگری منتقل کنند.

ذکر این موارد نشان می‌دهد کودکان استثنائی نسبت به کودکان عادی نیازمند راهنمایی بیشتری هستند بنابراین مربی یا والدین در آموزش به آن‌ها باید صبر و حوصله‌ زیادی به خرج دهند، چون گاهی مجبور می‌شوند یک مطلب ساده را چند مرتبه تکرار کنند.

نکات مهم در انتخاب اسباب بازی برای کودکان استثنائی

همچنین بازی کردن فعالیتی است که از روی میل و با اشتیاق انجام می‌شود و در آن نباید هیچ تحمیل یا اجباری وجود داشته باشد، بنابراین انتخاب اسباب بازی در کودکان استثنائی باید مطابق اصول و معیارهای خاص و با توجه به توانائی‌ها و ویژگی‌های آن‌ها اختصاصی شود.

 موارد زیر نکات و اصولی است که در انتخاب اسباب بازی برای کودکان استثنائی باید رعایت شود.

نوع بازی

کودکان استثنائی را در بازی‌هایی که بر برد و باخت تمرکز دارد، نباید درگیر کرد. زیرا با این کار آن‌ها را دچار چالش می‌کنیم و ناخودآگاه موجب تنش و اضطراب می‌شویم. در حالی‌که بنای اولیه‌ بازی این است که کودک حین بازی کردن  لذت ببرند و آرامش داشته باشند و در نهایت به‌طور ضمنی درگیر آموزش و یادگیری شوند.

کودکان استثنائی که در بازی به دلیل کم‌توانی یا ناتوانی احساس شکست را تجربه می‌کنند با این تجربه‌ی ناخوشایند برای شرکت کردن در فرایند بازی در دفعات بعدی  رغبت و تمایل کمتری خواهند داشت.

توانبخشی در بازی

کودکان استثنائی به دلیل محدودیت‌های ذهنی و جسمی قدرت تطابق با محیط کمی دارند و قادر به انجام تمام فعالیت‌ها و درک محیط پیرامون نیستند، لذا اکثراً منزوی و گوشه‌گیر هستند و تلاشی برای ارتباط برقرار کردن ندارند.

بازی کردن علاوه بر پر کردن وقت و سرگرم نمودن کودکان استثنائی یک راهکار مؤثر برای مهارت آموزی و سازگار نمودن آن‌ها با محیط است. اسباب بازی‌ها در فرایند بازی می‌تواند وسیله‌ای برای انتقال مفاهیم آموزشی به آ‌ن‌ها باشد.

همچنین نیازهای ویژه در این کودکان نباید دلیلی برای دخالت کردن در بازی و هدایت مستقیم باشد. آموزش به کودکان استثنائی باید به صورتی باشد که کودک با رعایت حدی از استقلال دنیای اطراف را کشف کند و فردیت را تجربه کند.

تناسب اسباب بازی با توانایی‌های کودک

اسباب بازی کودکان استثنائی باید متناسب با نیاز کودک باشد. تناسب وسیله‌ بازی با قدرت ذهنی و حرکتی کودک نکته‌ بسیار مهمی در جذاب بودن اسباب بازی است. قطعاً زمانی که بازی کردن با یک وسیله از حد توانایی کودک خارج باشد،  نمی‌توان او را درگیر بازی نمود.

به‌طور مثال در کودکانی که مشکلات حرکتی در آ‌ن‌ها شدید است نمی‌توان از بازی‌های پرتاب حلقه یا توپ استفاده کرد و اسباب بازی‌هایی مانند جورچین و پازل برای آن‌ها مناسب‌تر است. اما برای کودکان استثنایی که محدودیتی در حرکت ندارند استفاده از تاب و سرسره کودک، الاکلنگ کودک، استخر توپ، ترامپولین کودک و ...( با نظارت والدین) میتواند یک فعالیت شاد و خاطره انگیز برای تقویت مهارت های حرکتی و همچنین اجتماعی کودک باشد.

جنس اسباب بازی

اسباب بازی که برای کودکان استثنائی انتخاب می‌شود باید جنس مقاوم داشته باشد و شکننده نباشد. زیرا فشار یا ضربه  باعث شکستن وسیله و لبه‌های تیز آن موجب خراش و آسیب به بدن کودکان می‌شود.

بهترین جنس اسباب بازی برای کودکان استثنائی اسباب بازی چوبی یا پلاستیکی است که در مقابل ضربه استحکام بیشتری دارند و کودک را کمتر در معرض آسیب قرار می‌دهد.

ظاهر اسباب بازی

تنوع رنگ در هنگام خرید اسباب بازی کودکان استثنایی نکته‌ مهمی است که حتماً در طراحی و خرید اسباب بازی باید رعایت شود. استفاده از رنگ‌های شاد سبب تحریک کودک می‌شود و میل و رغبت او را به بازی افزایش می‌دهد.

اسباب بازی ساختنی بلوک های رنگی چوبی میتواندد یک گزینه مناسب برای تقویت مهارت های فیزیکی و ذهنی کودک باشند. همچنین بازی هایی مثل مهره و میله نیز به دلیل داشتن رنگ های شاد توجه کودکان را به خود جلب میکنند.علاوه بر رنگ، شکل چشم نواز و زیبا سبب کنجکاو کردن کودک برای لمس اسباب بازی می‌شود.

قابل شستشو بودن

وسیله بازی در تماس با محیط آلوده می‌شوند. درک و رعایت مسائل بهداشتی در کودکان استثنائی نسبت به بچه‌های عادی کمتر است. ممکن است کودک اسباب بازی را داخل دهان بگذارد یا دستی که در تماس با اسباب بازی آلوده شده را داخل دهان فرو کند. به همین دلیل بهتر است وسایل بازی قابل شستشو باشد.

این موضوع در وسایلی که به صورت دسته جمعی و در مهد کودک استفاده می‌شود اهمیت بیشتری دارد. در کنار وسایل بازی قابل شستشو، اسباب بازی های آب بازی و شن بازی میتوانند یک گزینه مناسب دیگر برای تمرین بازی های گروهی و همچنین تقویت روحیه بچه ها باشند. آن ها همچنین عاشق بازی با حباب ساز اسباب بازی میشوند. انواع اسباب بازی حمام نیز میتواند پروسه ی استحمام این کودکان را شیرین تر و راحت تر کند.

سبک بودن

توان بدنی کودکان استثنائی کم است و در بلند کردن و جابه‌جا کردن وسایل بازی آن‌ها را با مشکل مواجه می‌کند. بنابراین بهتر است در انتخاب اسباب بازی از توپ‌ها و وسایل سبک استفاده شود تا کودک احساس ناتوانی نکند. انواع عروسک دخترانه و پسرانه ، فیگور ها و عروسک پولیشی نیز برای بچه ها بسیار جذاب هستند و باعث تقویت مهارت های نقش بازی و خلاقیت آن ها میشود.

بایدها و نبایدها در بازی با کودکان استثنائی

• با لبخند زدن و رفتارهای مهربانانه به کودک نشان دهید از بازی کردن با او لذت می‌برید.
• هنگام شروع بازی الگوسازی برای کودک را فراموش نکنید و اجازه دهید کم کم استفاده از اسباب بازی را یاد بگیرید.
• تلاش‌های کودک را نادیده نگیرید و او را تحسین کنید. قطعاً کودکان استثنائی برای یادگیری به زمان بیشتری نیاز دارند، تشویق کردن آن‌ها سبب ایجاد انگیزه و تکرار رفتار می‌شود.
• برای آموزش کودک از یک بازی استفاده نکنید و بازی‌های مختلف را به او آموزش دهید.
• حواستان باشد کودک مهره یا قطعه‌ کوچک از اسباب بازی را داخل دهان نگذارد.
• وقتی کودک خسته و کلافه می‌شود برای ادامه دادن بازی اصرار نکنید.
• بازی کردن در محیط‌های آرام و بی سروصدا باشد که کودک بتواند روی بازی تمرکز کند.
• مکان بازی باید با کفپوش مناسب و نرم طراحی شود.
• میز و صندلی کودک و سایر وسایل اتاق بازی متناسب با قد و وزن یا نوع معلولیت کودک باشد تا بازی کردن همراه با احساس راحتی باشد.

معرفی 10 اسباب بازی مناسب کودکان استثنائی

در حال کلی اسباب بازی کودکان استثنائی و عادی تفاوتی باهم ندارد اما در انتخاب از بین اسباب بازی‌ها توجه به ویژگی‌های خاص این کودکان سبب لذت بردن از بازی و رشد عملکرد ذهنی و جسمی می‌شود.

• بلوک‌های خانه سازی و اسباب بازی ساختنی

بلوک های خانه سازی، خانه عروسک و یا لگو های آسان تر، اسباب بازی هایی مناسب با کاربرد راحت برای کودکان استثنائی است. در این بازی آن‌ها قطعات مختلف با اندازه و رنگ‌های مختلف را لمس می‌کنند. در حین بازی یاد می‌گیرند قطعات را به صورت ساختارمند کنار هم قرار دهند تا یک شکل یا ترکیب را ایجاد کنند.

راهنمایی مربی باعث تحریک هوش و ایجاد خلاقیت می‌شود. هم‌چنین استفاده کردن از دست‌ها و انگشتان قدرت عضلات را تقویت می‌کند و باعث بهبود حرکات جسمی می‌شود.

• پازل

چیدن پازل یکی از بهترین اسباب بازی‌ها برای هماهنگ کردن حرکات اعضای بدن با هم است. در این بازی چشم در ارتباط با دست قرار می‌گیرد و ذهن باعث هدفمند کردن این حرکات می‌شود. برای شروع استفاده‌ی کودکان استثنائی باید از طرح‌های ساده‌تر استفاده کرد تا ارتباط بین قطعه‌های مختلف را متوجه شوند. با تکرار و تمرین مهارت‌های این کودکان تقویت می‌شود و قادر خواهند بود پازل‌های با قطعات بیشتر را کنار هم بچینند.

• توپ بازی

بیشتر کودکان استثنائی در برقراری تعادل مشکل دارند و نمی‌توانند اعضای مختلف بدن را باهم هماهنگ کنند. توپ بازی فعالیتی ساده است که باعث افزایش تمرکز در کودکان و تلاش برای حفظ تعادل می‌شود. قل دادن توپ یا پرتاب کردن توپ به سمت کودک باعث ایجاد هیجان می‌شود و تحریک او به فعالیت می‌شود. همچنین توپ بازی گروهی سبب بالا بردن توانایی کودک در برقراری ارتباط با دیگران و لذت بردن از فعالیت‌های جمعی می‌شود.

• تخته‌های چوبی

بازی‌های تخته‌ای یک وسیله‌ی مناسب آموزشی برای کودکان استثنائی است. استفاده از تخته نقاشی باعث تخلیه‌ هیجان‌ها و ترس‌های کودک از طریق نقاشی کردن می‌شود. همچنین جنس چوبی باعث استحکام وسایل بازی می‌شود و آن‌ها در مقابل فشار و ضربه مقاوم می‌کند در نتیجه خطر آسیب به کودک با لبه‌ی تیز یا برنده‌ی اسباب بازی کم می‌شود.

• کلبه و چادر بازی

چادر بازی کودک شبیه چادرهای مسافرتی است و از پارچه ساخته شده است. چادر و کلبه‌ی بازی وسایلی هستند که زندگی عادی را برای کودک شبیه سازی می‌کند . آن‌ها در موقعیت‌های مشابه و معمولی در زندگی قرار می‌دهد. همچنین استفاده از این وسایل به صورت چند نفره در تقویت مهارت اجتماعی و برقراری ارتباط تأثیر مثبتی دارد.

• اسباب بازی چوبی پرتاب حلقه

 مهارت حرکتی و تشخیص فاصله در کودکان استثنائی ضعیف است. استفاده از اسباب بازی چوبی پرتاب حلقه و راهنمایی کردن کودکان  استثنائی باعث افزایش دامنه‌ی حرکتی و توانمندی آن‌ها می‌شود.

• اسباب بازی بولینگ چوبی

اسباب بازی ورزشی بولینگ در هماهنگ کردن عضلات و تقویت آن‌ها نقش دارد. در این بازی کودک سعی می‌کند حرکات دست و چشم را با هم هماهنگ کند تا بتواند در بازی موفق باشد.

• طناب بازی کودک با دسته چوبی

طناب بازی کودک سبب ایجاد هیجان و جنب و جوش می‌شود. در این بازی کودک سعی می‌کند حرکت دست را با پاها هماهنگ کند و در این فرایند توانایی حرکتی و ذهنی او تقویت می‌شود.

• وسایل آشپزخانه

اسباب‌بازی‌هایی که با تکیه به زندگی عادی ساخته می‌شود مانند وسایل آشپزخانه کودک را در شرایطی قرار می‌دهد که نقش‌های واقعی را تمرین کند و با آن آشنا شود. استفاده از اسباب بازی وسایل آشپزخانه و لمس کردن آن‌ها پیشنهاد بسیار خوب برای کودکان نابینا نیز است.

• عروسک سخنگو

عروسک سخنگو یکی از انواع اسباب بازی است که تمرکز آن روی برقراری تعامل است. کودکانی که دچار اختلال تکلم هستند با شنیدن صدا از عروسک سعی می‌کنند آن را تکرار کنند و این تمرین مؤثری برای بالا بردن قدرت تکلم در آن‌هاست.

سخن پایانی

انتخاب درست بهترین اسباب بازی مناسب برای کودکان استثنایی فرآیندی ظریف و بسیار با اهمیت است. اما کیفیت خود اسباب بازی نیز موضوع مهم دیگری است.

اسباب بازی فروشی آنلاین پیکوتویز مجموعه‌ای متنوع از انواع اسباب‌ بازی دخترانه و اسباب بازی پسرانه را تهیه کرده است. می‌توانید در بین محصولات، بهترین اسباب بازی مناسب کودکان استثنائی را با راهنمایی مشاوران پیکوتویز انتخاب کنید، به‌صورت غیرحضوری خرید کنید و در سریع ترین زمان ممکن درب منزل تحویل بگیرید.